O τελευταίος ζωολογικός κήπος με ανθρώπους το 1958

Τώρα ευτυχώς εμείς μπαίνουμε μόνοι μας στους καινούργιους ηλεκτρονικούς ζωολογικούς κήπους, Facebook, Instagram, Tik tok,Youtube, το τυράκι είναι πάντα τα χρήματα.

Οι «πολιτισμένοι» Βέλγοι, Ολλανδοί, Γερμανοί, σχημάτιζαν ουρές έξω από τους ζωολογικούς κήπους για να δουν αιχμαλώτους μαύρους από τις αποικίες τους στην Αφρική και να διασκεδάσουν με το δράμα τους. Οι άνθρωποι κρατούνταν σαν ζώα μέσα σε κλουβιά.

Πολλοί από αυτούς μάλιστα, ύστερα από ξύλο και βασανιστήρια, είχαν μάθει να παίζουν και το ρόλο τους και να συμπεριφέρονται όσο το δυνατόν περισσότερο σαν άγριοι για να εξάψουν τα πάθη των Ευρωπαίων.

Όπως θα δείτε και στις θλιβερές φωτογραφίες συμπεριφέρονταν ακόμη και στα μικρά παιδιά που βρίσκονταν σε κλουβί, όπως στα ζώα. Τους φώναζαν, τα χειροκροτούσαν, έκαναν θορύβους με το στόμα για να τους τραβήξουν την προσοχή και στο τέλος τους έδιναν ένα γλυκό να φάνε σαν επιβράβευση.

Το 1889 μάλιστα, στην παγκόσμια έκθεση στο Παρίσι υπολογίζεται πως πέρασαν από έναν τέτοιο ζωολογικό κήπο, περισσότεροι από 18.000.000 επισκέπτες. Στο ζωολογικό κήπο υπήρχαν 400 «εκθέματα». Αβορίγινες και Αφρικανοί, ημίγυμνοι μέσα σε κλουβιά.

Στις ΗΠΑ μέχρι το 1906 το σπουδαιότερο και δημοφιλέστερο έκθεμα στο ζωολογικό κήπο του Μπρονξ, ήταν ο πυγμαίος από το Κονγκό Ota Benga, τον οποίον μάλιστα τον είχαν σε ένα τεράστιο κλουβί μαζί με άγρια ζώα. Ο Benga πήρε την εκδίκηση του στα 32 του χρόνια. Μια ηλιόλουστη μέρα και ενώ ο κόσμος είχε πλημμυρίσει στα κάγκελια του κλουβιού του για να τον δει, αυτοκτόνησε.

Η τελευταία έκθεση ανθρώπων σε ζωολογικό κήπο έγινε το 1958 στο Βέλγιο.

Το 1958, το Βέλγιο εξακολουθούσε να διαφεντεύει το Κονγκό μια χώρα περίπου 80 φορές μεγαλύτερη από το μέγεθος του και την ίδια στιγμή, πηγή μεγάλης εθνικής υπερηφάνειας. Το πλούσιο σε ορυκτά κράτος της Κεντρικής Αφρικής δεν ήταν «μόνο»

εξαιρετικά προσοδοφόρο οικονομικά, αλλά το γεγονός ότι ήταν αποικία του Βελγίου, του μικρού ευρωπαϊκού κράτους που ζούσε στη σκιά της Βρετανίας και της Γαλλίας, προσέδιδε στη χώρα κύρος.

Ο πολιτικός κόσμος του Βελγίου έβλεπε την Expo ’58 σαν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να παρουσιάσει στον πλανήτη μια καλογυαλισμένη εικόνα του Βελγικού Κονγκό.

«Kongorama»

Στην είσοδο του Ατόμιουμ -που στήθηκε ως «απάντηση» στον γαλλικό Πύργο του Άιφελ- και βεβαίως, στο πιο κεντρικό σημείο της έκθεσης, οι Βέλγοι είχαν στήσει επτά περίπτερα αφιερωμένα στο Κονγκό -στις εξορύξεις, τις μεταφορές και τη γεωργία- γνωστό ως «Kongorama».

Κάπου εκεί, μέσα σε «τροπικούς κήπους», «τοποθετούσαν» καθημερινά άνδρες, γυναίκες και παιδιά, ντυμένους με παραδοσιακές φορεσιές, σαν σε βιτρίνα, η οποία χωριζόταν από τους επισκέπτες με μία περίφραξη από μπαμπού.

Δεν επρόκειτο για κάποια καινοτομία. Ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι παρουσιάζονταν σε τακτική βάση στη Δύση ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, στο Λονδίνο, το Όσλο και το Αμβούργο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ότι το 1906 στη Νέα Υόρκη, ένας νεαρός Κονγκολέζος με ακανόνιστα δόντια εκτέθηκε στον ζωολογικό κήπο του Μπρονξ, στο σημείο που ήταν οι πίθηκοι.

Το καλοκαίρι του 1897, ο βασιλιάς Λεοπόλδος ο ΙΙ, έφερε στις Βρυξέλλες 267 Κονγκολέζους. Τους έβαλε να κωπηλατούν με τα κανό τους στις βασιλικές λίμνες του αποικιακού Μουσείου Tervuren, ανατολικά των Βρυξελλών και οι Βέλγοι έσπευσαν: 1,3 εκατ. άτομα -από τα 4 εκατ. του συνολικού πληθυσμού- πήγαν να απολαύσουν το «σόου» περπατώντας πάνω σε μία γέφυρα από σχοινιά προκειμένου να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή θέα.

Το καλοκαίρι εκείνο ήταν ιδιαιτέρως ψυχρό. Επτά από τους Κονγκολέζους πέθαναν από πνευμονία και γρίπη. 

Οι Βέλγοι πέταξαν τα σώματα τους σε ένα μαζικό τάφο στο τοπικό νεκροταφείο, χωρίς καμία σήμανση.

Αλλά ήταν τόσο μεγάλη η δημοφιλία του «ζωολογικού κήπου» και άλλων παρόμοιων «εκθεμάτων» ώστε λίγο αργότερα δημιουργήθηκε στο ίδιο σημείο μόνιμη έκθεση. Αρχικά έλαβε το όνομα Μουσείο του Κονγκό, πλέον ονομάζεται Βασιλικό Μουσείο για την Κεντρική Αφρική.

Η έκθεση του 1958 ήταν μικρότερης κλίμακας, αλλά παρόμοιου περιεχομένου. Οι Βέλγοι έστησαν ένα «τυπικό» χωριό, στο οποίο υποτίθεται ότι οι Κονγκολέζοι περνούσαν τις μέρες τους φτιάχνοντας χειροποίητες κατασκευές στις αχυρένιες καλύβες τους, ενώ οι λευκοί άνδρες και γυναίκες περνούσαν, τούς χάζευαν και ως επί το πλείστον, τούς χλεύαζαν.

Όπως έγραφε ένας δημοσιογράφος της εποχής «στην περίπτωση κατά την οποία δεν υπήρχε αντίδραση, τους έριχναν νομίσματα ή περνούσαν από τα ανοίγματα της περίφραξης, μπανάνες». Σύμφωνα με άλλο δημοσίευμα «οι νέγροι στους ζωολογικούς κήπους» ήταν προσφιλές θέμα συζήτησης.

Για τις ανάγκες της έκθεσης έφεραν από την Αφρική 598 Κονγκολέζους: 273 άνδρες, 128 γυναίκες και 197 παιδιά (συνολικά 183 οικογένειες).



Η δρ Sarah Van Beurden, ιστορικός με πεδίο έρευνας την Κεντρική Αφρική, σημειώνει μάλιστα ότι, η αρμόδια υπηρεσία ήταν «ιδιαιτέρως ανήσυχη όσον αφορά την παραμονή ενός τόσο μεγάλου αριθμού Κονγκολέζων στο Βέλγιο».



Στο απομονωμένο κτίριο που τους κρατούσαν -και από το οποίο τους πήγαιναν και τους έφερναν από την Έκθεση- οι Αφρικανοί διαμαρτυρήθηκαν τόσο για την καθημερινή κακοποίηση την οποία υφίσταντο, ως εκθέματα, όσο και για επιμέρους θέματα όπως η στέγαση τους στον περιορισμένο χώρο που τους είχαν στοιβάξει.

Μέχρι τον Ιούλιο, οι περισσότεροι δεν άντεξαν και γύρισαν στην πατρίδα τους. Ο «ανθρώπινος ζωολογικός κήπος» έκλεισε και η έκθεση συνεχίστηκε. Έμελλε να είναι ο τελευταίος, καθώς το 1960 το Κονγκό απέκτησε την ανεξαρτησία του.

     

by Vasil_Lask