Τα τρία μηνύματα του Πλάτωνα για τη μετάνοια και τη συγχώρεση

 

Ο Πλάτωνας έχει γράψει αρκετά στοιχεία για τη μεταθανάτια ζωή, σε αρκετά έργα του. Τα πιο σημαντικά είναι στην “Πολιτεία” και στον “Φαίδωνα”. Κάποια από αυτά έχουν γίνει πιο γνωστά αλλά υπάρχουν και κάποια σημεία που δείχνουν μια άλλη πιο μυστικιστική και θρησκευτική διάσταση στη μυστική διδασκαλία του Πλάτωνα. Για ένα τέτοιο απόσπασμα από το βιβλίο “Φαίδων” θα μιλήσουμε σε αυτό το άρθρο.

Είναι μια γενική εντύπωση ότι στην Πυθαγόρεια και Πλατωνική παράδοση, η μοίρα της ψυχής μετά τον θάνατο είναι δεδομένη και οριστική, ανάλογα με τις αμαρτίες που διέπραξε όσο βρισκόταν στο σώμα. Δεν είναι όμως έτσι.

Στην περιγραφή που έχουμε στον Φαίδωνα βλέπουμε καταρχήν ότι υπάρχουν 5 επίπεδα στη μεταθανάτια ζωή: (5 ποτάμια: Ωκεανός, Αχέροντας, Πυριφλεγέθων, Στύγιον, Κωκυτός). Οι ψυχές που κρίνονται ότι έχουν ζήσει μια μέση ζωή ανάμεσα σε αρετή και κακία μεταφέρονται στην Αχερουσία λίμνη και εκεί κατοικούν, καθαρίζουν σταδιακά από τα αδικήματά τους και απελευθερώνονται για να μετενσαρκωθούν πάλι. 

Οι υπόλοιποι, που έκαναν βαριά αδικήματα, μέσα από τα ποτάμια, θα πέσουν στον Τάρταρο που είναι το κατώτερο επίπεδο, ένα είδος Κόλασης. Οι ψυχές με τα χειρότερα αδικήματα δεν θα βγουν από τον Τάρταρο. Για τις υπόλοιπες, λέει ο Πλάτωνας:

“Άλλες ψυχές όμως που έχουν προβεί σε μεγάλα αλλά θεραπεύσιμα αδικήματα, βγαίνουν κάθε χρόνο από τον Τάρταρο και μέσω των ποταμών φτάνουν κάθε χρόνο στην Αχερουσία λίμνη. Όταν τους μεταφέρουν και φτάσουν στη λίμνη Αχερουσία βγάζουν κραυγές και καλούν, άλλοι αυτούς που σκότωσαν, άλλοι αυτούς που πλήγωσαν. Τους καλούν, τους ικετεύουν και τους παρακαλούν να τους επιτραπεί να βγουν από τη λίμνη και να τους δεχτούν και πάλι πίσω. Εάν τους πείσουν βγαίνουν πάνω και οι συμφορές τους τελειώνουν, διαφορετικά μεταφέρονται πάλι στον Τάρταρο και από εκεί πίσω στα ποτάμια, συνεχίζουν να υποφέρουν και το μαρτύριο τους δεν σταματά πριν μεταπείσουν αυτούς που αδίκησαν. Αυτή την τιμωρία τους επέβαλαν οι δικαστές.”

Είναι ένα πολύ σημαντικό απόσπασμα όπου ο Πλάτωνας δείχνει ότι η μοίρα του θύματος δένεται κατά κάποιο τρόπο με τη μοίρα του θύτη. Δεν αρκεί η θεία δικαιοσύνη για να τιμωρηθεί η ψυχή. Η διάρκεια της τιμωρίας μιας ψυχής που έκανε αρκετά βαριά αδικήματα, δεν καθορίζεται από τον Θεό αλλά από τα παρελθόντα θύματα. Οι ψυχές των θυμάτων καλούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα να κρίνουν αν έχουν συγχωρέσει τους υπαίτιους της αδικίας που έχουν υποστεί. Αλλά και οι τιμωρημένες ψυχές έχουν την ευκαιρία κάθε τόσο να ζητήσουν λύτρωση και συγχώρεση από τα θύματά τους.

Αν και δεν φαίνεται ξεκάθαρα στη μυθολογική διήγηση του Πλάτωνα, φαίνεται σαν οι ψυχές των θυμάτων να παραμένουν και αυτές καρτερικά κάθε χρόνο στις όχθες της Αχερουσίας λίμνης για να δουν τους θύτες και δολοφόνους τους να έρχονται και να παρακαλούν για έλεος. Και το δίλημμα για αυτές τις ψυχές είναι αν θα μάθουν να συγχωρούν. Γιατί αν δεν συγχωρέσουν αυτούς από τους οποίους υπέστησαν κακό είναι και αυτές, κατά έναν τρόπο, “τιμωρημένες” από την ίδια την πικρία τους, να μένουν στην μεταθανάτια ζωή. Μπορεί να μη βασανίζονται όπως οι ένοχες ψυχές, αλλά η συνέπεια και για αυτές είναι να μένουν στάσιμες, σε εκείνη την κατάσταση και να μην εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για μια άλλη ενσάρκωση που θα τους δώσει νέες ευκαιρίες να γίνουν πιο ενάρετες. 

Η τιμωρία για τις ακάθαρτες ψυχές είναι, υποχρεωτικά, να βασανίζονται περιοδικά στον Τάρταρο και να προσπαθούν να ζητήσουν έλεος κάθε χρόνο. Η τιμωρία για τις ψυχές των θυμάτων είναι, εθελοντικά, να μένουν καθηλωμένες στην πικρία τους και στη αδυναμία τους να συγχωρούν.

Ο Πλάτωνας είναι ένας “μάγος” της αλληγορίας. Δίνει, από τη μία, ένα συμβολικό περίγραμμα των ορφικών και πυθαγορικών αντιλήψεων για τη μεταθανάτια ζωή. Από την άλλη όμως δίνει και μια εικόνα από την εδώ ζωή, τη ζωή του δεσμού θύτη και θύματος μέσα στη δίνη της καθημερινότητας. 

Με αυτή τη διήγηση ο Πλάτωνας δίνει τρία μηνύματα από το πιο σημαντικό ως το λιγότερο:

1. Να μη αδικείς, επειδή θα τιμωρηθείς.
2. Ακόμη κι αν αδικήσεις, πρέπει να μετανοήσεις και να ζητήσεις έλεος και συγχώρεση από τα θύματά σου
3. Αν είσαι θύμα, πρέπει να μπορείς να μάθεις να συγχωρείς όταν κάτι τέτοιο σου ζητείται, επειδή αν δεν μάθεις να συγχωρείς, θα βρίσκεσαι κι εσύ με τη δική σου θέληση σε μια προσωπική και ψυχολογική κόλαση.

Πηγή: nea-acropoli.gr

by Vasil_Lask